ره آورد اخبار: این روزها در آستان مقدس حضرت زینب(س) در اصفهان، صحن وسیع حرم با آینه‌کاری‌های درخشان و بوی گلاب و اسپند، به صحنه‌ای برای تماشای حقیقت بدل شده است.
دکور و فضای نمایش یادآور کوچه‌ها و بازار مدینه در روزگار نخستین اسلام است؛ دیوارهای کاه‌گلی، پنجره های چوبی، نخل‌های سربرافراشته و دری چوبی با میخ‌های آهنی و پنجره‌هایی با چوب‌های مشبک، حال‌وهوای خانه‌های ساده آن دوران را زنده می‌کند.
در یک سو، حجره‌ای کوچک با کوزه‌ها و ظرف‌های سفالی دیده می‌شود که نشانی از بازار دارد و در سوی دیگر فرشی حصیری و منبری کوتاه، شبیه شبستانی از مسجد مدینه آراسته شده است. نور زرد و گرم چراغ‌ها بر دیوارهای گلی می‌تابد و نخل‌های بلند در دو سوی صحنه، فضایی آمیخته از زندگی، تاریخ و معنویت می‌آفرینند.
دکور این نمایش فضای مدینه را تداعی می‌کند که در دل تاریخ، رازی فاطمی را پنهان داشته است بطوریکه مرز میان مدینه و امروز را محو کرده‌اند؛ جایی که هنر و ایمان در هم می‌تند تا مخاطب نه تنها ببیند، بلکه با تمام وجود حس و لمس کند.
هنر مؤثرترین ابزار انتقال اندیشه
نشست خبری نمایش صحنه‌ای «محرمانه» با حضور حجت‌الاسلام علی دیانی، مدیرعامل بنیاد خیریه راهبری آلاء، هادی آشتیانی، تهیه‌کننده و سعید اسماعیلی، نویسنده و کارگردان این اثر در حرم حضرت زینب خواهر امام رضا(ع) برگزار شد.
حجت‌الاسلام دیانی با قدردانی از اصحاب رسانه و خبرنگاران گفت: خبرنگاران با قلم و تصویر خود مردم را به خیر و نور هدایت می‌کنند و در ثواب کارهای نیک سهیم‌اند. وقتی رسانه‌ها مردم را به حضور در برنامه‌های فرهنگی و مذهبی دعوت می‌کنند، در حقیقت در نشر ایمان شریک‌اند.
وی با اشاره به جایگاه هنر در روزگار کنونی افزود: امروزه جهان شاهد رقابت شدید مکاتب و اندیشه‌ها در عرصه فرهنگ است؛ چه میان ادیان الهی و چه میان مکاتب مادی و باطل. در این میدان، هنر مؤثرترین ابزار انتقال اندیشه است. متأسفانه استکبار جهانی و صهیونیسم، از هنر برای ترویج افکار باطل بهره می‌گیرند؛ ازاین‌رو ما نیز باید از همین مسیر برای نشر مکتب اهل‌بیت(ع) بهره ببریم.
دیانی با اشاره به تجربه همکاری بنیاد آلاء با آستان حضرت زینب(س) گفت: پیش از این، تجربه برگزاری برنامه‌های نمایشی نداشتیم، اما با اجرای “محرمانه” در حرم مطهر، استقبال گسترده مردم و تشویق علما و نخبگان نشان داد که استفاده از زبان هنر در ترویج معارف دینی چقدر اثرگذار است. بسیاری از بزرگان حوزه، این حرکت را اقدامی ارزشمند دانسته‌اند.
وی افزود: هنر اگر در خدمت ایمان قرار گیرد، ماندگارترین و نافذترین زبان تبلیغ است. ما به زودی در بنیاد آلاء “مرکز توسعه نمایش و هنر آیینی” را راه‌اندازی خواهیم کرد تا این مسیر به شکل مستمر ادامه یابد و هنر آیینی به مناسبت‌های فصلی محدود نشود.
روایت ایمان در قامت تئاتر
در ادامه نشست، هادی آشتیانی، تهیه‌کننده نمایش «محرمانه»، از روند شکل‌گیری این اثر سخن گفت و افزود: ایام فاطمیه همواره فرصت مناسبی برای تولید آثار نمایشی فاخر با محوریت اهل‌بیت(ع) است. نمایش “محرمانه” حاصل هم‌افزایی هنرمندان انقلابی است؛ بسیاری از نویسندگان و کارگردانانی که در دو دهه اخیر در تئاتر آیینی فعالیت داشته‌اند، در این پروژه نیز حضور دارند. این گروه پیش‌تر در بیش از بیست استان کشور و همچنین در شهرهای نجف، کربلا، موصل، حلب و دمشق آثاری با مضامین دینی اجرا کرده‌اند.
وی درباره روند تولید گفت: گروه با سازمان‌دهی فشرده و کار جهادی، طی یک ماه گذشته نمایش را به مرحله اجرا رساند. اجرای عمومی از سیزدهم آبان آغاز شد و به دلیل استقبال گسترده مردم، سانس دوم شب‌ها و سپس سانس ویژه مدارس صبح‌ها نیز افزوده شد. در ایام شهادت حضرت زهرا(س)، به‌ویژه سوم آذر و سوم جمادی‌الثانی، اجراها افزایش خواهد یافت.
آشتیانی توضیح داد: نمایش محرمانه، حدود هشتاد روز از تاریخ صدر اسلام، پس از رحلت پیامبر(ص) را بازآفرینی می‌کند. متن اثر بر پایه منابع معتبر شیعه و اهل سنت نوشته شده و روایتی مستند از زندگی و مظلومیت حضرت زهرا(س) را در قالبی دراماتیک به تصویر می‌کشد. طراحی صحنه با حداقل امکانات و بهره‌گیری از عناصر موجود در حرم صورت گرفته و همه بازیگران از هنرمندان بومی اصفهان هستند. این حضور مردمی به اثر هویتی خاص بخشیده است.
وی افزود: اجرای نمایش در جوار آستان حضرت زینب(س) تجربه‌ای استثنایی بود. نور ملایم صحن، صدای زمزمه زائران و انعکاس آیات قرآن در فضا، خود به بخشی از دکور نمایش بدل می‌شود. این اثر را می‌توان “روضه‌ای مصور” دانست که با زبان تصویر و حرکت، تاریخ را در برابر چشمان مخاطب زنده می‌کند.
روایت سلمان فارسی؛ پلی میان تاریخ و امروز
وحید اسماعیلی، کارگردان نمایش «محرمانه» نیز به روند نگارش و کارگردانی اثر پرداخت و گفت: بیش از یک سال است که جلسات پژوهشی و گفت‌وگو درباره جزئیات تاریخی این نمایش ادامه دارد. گروهی از پژوهشگران کتابخانه تخصصی حضرت زهرا(س) در کنار ما بودند تا روایت اثر بر پایه اسناد دقیق شکل گیرد. گاهی میان ما و پژوهشگران درباره زاویه روایت یا انتخاب راوی اصلی اختلاف‌نظرهایی بود، اما حاصل این گفت‌وگوها، متنی مستندتر و منسجم‌تر شد.
وی افزود: در نهایت تصمیم گرفتیم روایت نمایش از زبان جناب سلمان فارسی باشد؛ شخصیتی ایرانی، مؤمن و از یاران صدیق پیامبر(ص). این انتخاب پیوندی فرهنگی میان تاریخ اسلام و مردم ایران، به‌ویژه اصفهانی‌ها ایجاد کرد؛ چراکه سلمان از اهالی محله جی اصفهان بود و این نزدیکی تاریخی برای مخاطب امروز الهام‌بخش است.
اسماعیلی توضیح داد: نمایش در هشت تا نه پرده تنظیم شده است؛ هر پرده، برشی از روزهای تلخ پس از رحلت پیامبر را بازنمایی می‌کند.
وی گفت: تلاش کردیم از روایت‌های کلیشه‌ای فاصله بگیریم و حقیقت را با زبانی هنری، اما مستند، عرضه کنیم. می‌خواستیم کاری بسازیم که برای نسل جدید نیز قابل درک و تأثیرگذار باشد. صبح امروز وقتی دیدم گروهی از دانش‌آموزان دبستانی پس از نمایش اشک می‌ریختند، احساس کردم زحمات ما به ثمر نشسته است.
این کارگردان افزود: هدف ما این بود که نسل امروز تاریخ را لمس کند، نه صرفاً بشنود. وقتی کودک یا نوجوان در برابر صحنه‌ای آیینی قرار می‌گیرد، حقیقت برایش زنده می‌شود.
اسماعیلی ادامه داد: اجرای زنده تفاوتی بنیادین با رسانه‌های تصویری دارد؛ در نمایش صحنه‌ای، تماشاگر درگیر می‌شود و حس حضور دارد. در “محرمانه”، مخاطب در لحظه با سلمان همراه می‌شود، صدای درهای بسته مدینه را می‌شنود و سکوت خانه فاطمه(س) را حس می‌کند. این حضور حسی، تجربه‌ای است که تنها تئاتر می‌تواند بیافریند.
نویسنده و کارگردان نمایش «محرمانه» گفت: محرمانه تنها یک نمایش نیست، بلکه تلاشی فرهنگی برای بازخوانی تاریخ با زبان هنر است. امیدوارم این اثر سرآغازی باشد برای تولیدات آیینی مستند و فاخر در سراسر کشور.
نمایش «محرمانه» در حالی در صحن آستان مقدس حضرت زینب(س)، خواهر امام رضا(ع) اصفهان برگزار می‌شود که بوی عطر گلاب، نغمه مداحی زائران و طنین آرام صدای اذان در فضای حرم می‌پیچد. در این محیط مقدس، جایی که هنر و ایمان به هم پیوند خورده، سخن از «محرمانه» نه تنها یادآور واقعه‌ای تاریخی، بلکه بازتابی از نیاز امروز جامعه به زبان هنر در ترویج حقیقت است.
این نمایش در قالب ۳ سانس، ۱۰:۳۰ صبح ویژه مدارس و مراکز فرهنگی، ۱۸:۳۰ و ۲۰:۳۰ برای عموم مردم تا ۳ آذر ماه ۱۴۰۴ در زینبیه اصفهان به نمایش درمی‌آید.