ره آورد اخبار: ذوب آهن اصفهان که سالها بهعنوان ستون اصلی صنعت فولاد کشور شناخته میشد، در ماههای اخیر وارد مرحلهای از تحول شده است که میتواند مسیر این غول صنعتی را برای سالهای آینده ترسیم کند.
اگر نوسازی فناوری، کاهش وابستگی به انرژی پرهزینه، توسعه محصولات با ارزش افزوده بالا و حضور هدفمند در بازارهای منطقه با سرعت و استمرار دنبال شود، ذوبآهن میتواند بار دیگر نقش یک بازیگر تعیینکننده را در صنعت فولاد ایران بازتعریف کند. اما اگر این گذار با تعلل مواجه شود، تهدیدهای بیرونی و فشارهای ساختاری میتوانند آینده این تولیدکننده قدیمی را تحت تأثیر قرار دهند.
سید اردشیر افضلی، مدیرعامل ذوبآهن اصفهان از آغاز دورهای سخن گفته که در آن ذوبآهن باید با «بازسازی نقش خود در اقتصاد ملی» پیش برود؛ بازسازیای که نهتنها بر تولید، بلکه بر ساختار مالی، فناوری و استراتژی حضور در بازار متمرکز شده است.
بر اساس گفتههای مدیرعامل شرکت، این دگرگونی نه یک رخداد ناگهانی، بلکه بخشی از «برنامه بازآرایی راهبردی ذوبآهن» است؛ برنامهای که بر دو محور اصلی استوار است: ثباتبخشی مالی و بازآفرینی سبد محصولات.
البته نشانههای تحول هم دیده میشود: محصولات جدید، رکوردهای تولید، اصلاح مالی، نگاه تازه مدیریتی؛ اما در مقابل، چالشهای بزرگی مثل انرژی، فناوری و رقابت خارجی نیز در کمیناند.
در همین چارچوب، راهاندازی تولید چدن گرانوله و چدن داکتیل نقطه عطفی در سیاست جدید ذوبآهن اصفهان است؛ حرکتی که معنایی فراتر از یک محصول جدید دارد و نشان میدهد ذوبآهن میخواهد از محور سنتی تولید شمش فاصله بگیرد و به سمت محصولاتی با ارزش افزوده بیشتر حرکت کند. این تغییر نگاه، ریشه بسیاری از تحولات اخیر این شرکت است.
بازیابی قدرت مالی؛ پیشنیاز همه تحولات
یکی از مهمترین نکاتی که سید اردشیر افضلی، مدیرعامل ذوبآهن اصفهان بر آن تأکید میکند، کاهش بدهیهای بانکی و بهبود ساختار مالی شرکت است؛ اقدامی که او از آن بهعنوان «تنفس استراتژیک» یاد میکند: تا زمانی که ساختار مالی شرکت نفس میکشید، امکان تصمیمهای بزرگ وجود نداشت. ابتدا باید بارهای گذشته را برداشت تا بتوان به آینده نگاه کرد.
شاید بتوان گفت مهمترین تحول، نه در خطوط تولید، بلکه در بخش مالی شرکت رخ داده است. گزارشها نشان میدهد بدهی بانکی ذوبآهن از حدود ۹.۸ هزار میلیارد تومان به حدود ۲.۱ هزار میلیارد تومان کاهش یافته؛ اقدامی که بدون دریافت تسهیلات جدید و تنها با بازآرایی هزینهها، مدیریت نقدینگی و اصلاح ساختار مالی انجام شده است. برای مجموعهای در مقیاس ذوبآهن، چنین انضباط مالی شاید از خودِ تولید هم مهمتر باشد.
این چرخش، بنیه ذوبآهن اصفهان را برای دورهای جدید از سرمایهگذاری و نوسازی تقویت میکند.
از رکوردهای تولید تا بازمهندسی مالی
در کنار توسعه محصولات، نشانههای دیگری از چابکسازی در این مجموعه دیده میشود. طی ماههای اخیر، خطوط نورد ذوبآهن رکوردهایی در تولید ریل و میلگرد ثبت کردهاند؛ رکوردهایی که به گفته مدیرعامل ذوبآهن اصفهان، «بیانگر احیای توان عملیاتی» و افزایش بهرهوری در واحدهای تولیدی است. این دستاوردها در شرایطی به دست آمده که فشار هزینههای انرژی و مواد اولیه بر صنعت فولاد کشور بیش از گذشته احساس میشود.
چالش انرژی؛ سایهای که همچنان سنگین است
با وجود این تحولات، واقعیت صنعت فولاد ایران و بهویژه ذوبآهن اصفهان، همچنان با یک مسئله بنیادین گره خورده است: انرژی.
افزایش قیمت گاز و برق و وابستگی تاریخی این شرکت به زغال و کک، چالشی است که نمیتوان آن را با اصلاحات مدیریتی کوتاهمدت برطرف کرد و نیاز به استراتژی ویژه دارد.
افضلی صراحتاً اعلام کرده که «تأمین زغال با کیفیت، چه از داخل و چه از مسیر واردات، به یکی از گلوگاههای استراتژیک شرکت تبدیل شده است». این موضوع همچنین فاصله میان ذوبآهن و استانداردهای جهانی تولید فولاد را پررنگتر میکند؛ چراکه بخش مهمی از جهان در حال فاصله گرفتن از فولاد مبتنی بر کوره بلند ـ که مصرف انرژی بالا و انتشار آلاینده بیشتری دارد ـ و حرکت به سمت فولاد کمکربن و تولید با کوره قوس الکتریکی است.
فرصتهای تازه؛ از بازار منطقه تا موج جهانی فولاد سبز
با وجود همه چالشها، پنجرهای از فرصتها پیش روی ذوبآهن باز شده است. تغییر ساختار تقاضا در بازار داخلی، نیاز کشور به ریل ملی و مقاطع ویژه و تمایل برخی کشورهای منطقه به خرید محصولات صنعتی با اصالت ایرانی، ظرفیتهای جدیدی برای شرکت ایجاد کرده است.
در سطح جهانی نیز روندها به نفع شرکتهایی است که مسیر گذار به فناوریهای کمکربن را آغاز کردهاند. با رشد تقاضای جهانی برای فولاد سبز و افزایش سهم تولید مبتنی بر EAF، ذوبآهن میتواند با برنامهریزی هدفمند، وارد مسیر مدرنسازی و استفاده از ضایعات فولادی شود؛ مسیری که هم هزینه تولید را کاهش میدهد و هم شرکت را در برابر تحولات آینده مقاومتر میکند.
رقبا، مقررات و بازار جهانی؛ تهدیدهایی که قابل چشمپوشی نیستند
در نقطه مقابل، رقابت تولیدکنندگان منطقهای با خطوط تولید مدرن و انرژی ارزان، فشار بر بازار صادراتی ایران را بیشتر کرده است. همچنین با سختتر شدن مقررات زیستمحیطی در بازارهای بینالمللی، فولادی که با کوره بلند تولید میشود، احتمالاً بخش قابل توجهی از سهم خود را در آینده از دست خواهد داد.
از سوی دیگر، نوسانات قیمت انرژی در ایران و محدودیتهای زیرساختی میتواند هزینه تولید را پیشبینیناپذیرتر کند. همه این عوامل موجب شده است که تحلیلگران صنعت فولاد، سرعت نوسازی و تکنولوژیمحور شدن ذوبآهن را تعیینکننده موقعیت آینده آن بدانند.
ورود به تولیدات با ارزش افزوده: از چدن گرانوله تا داکتیل
شاید مهمترین صدای تغییر در ذوبآهن، ورود رسمی این شرکت به تولید چدن گرانوله و چدن داکتیل باشد؛ محصولاتی که هم ارزش افزوده بالاتری دارند و هم مسیر وابستگی به شمش را کوتاهتر میکنند.
مدیرعامل ذوبآهن اصفهان دراینباره میگوید: برای ذوبآهن ضروری بود از تصویر یک فولادساز تکمحصولی فاصله بگیرد. تولید صنعتی چدن گرانوله نقطه شروع این حرکت است و ما آن را با تکیه بر توان داخلی و در دل خطوط موجود اجرا کردیم.
این تحول، در کنار رکوردهای پیاپی تولید ریل و مقاطع، تصویری تازه از ظرفیت صنعتی ذوبآهن را در فضای رقابتی صنعت فولاد ایجاد کرده است؛ ظرفیتی که اکنون در رسانهها با عنوان «بازگشت ذوبآهن به نقش پیشرو» توصیف میشود.
هماهنگی با روندهای جهانی؛ از فولاد سبز تا اقتصاد چرخشی
دو روند جهانی در صنعت فولاد بیش از هر چیز آینده شرکتها را تعیین میکند:
۱) حرکت صنایع دنیا به سمت کوره قوس الکتریکی و فولاد کمکربن
۲) استفاده از قراضه و چرخههای بازیافتی برای کاهش مصرف انرژی
افضلی با بیان اینکه برنامه شرکت برای نزدیکشدن به این روندها آغاز شده است تأکید میکند: دنیا به سمت فولاد سبز میرود. ما اگرچه ریشهدارترین تولیدکننده سنتی هستیم، اما درک کردهایم که آینده با همان مدل گذشته قابل ادامه نیست. مسیر باید تغییر کند و این تغییر شروع شده است.
تحولات اخیر، چه در حوزه مالی و چه در بخش تولید، نشان میدهد ذوبآهن اصفهان در حال عبور از یک دوره طولانی ایستایی است؛ دورهای که اکنون جای خود را به برنامهمحوری، تولیدات جدید و تأکید بر فناوری و ارزش افزوده داده است. حال ذوبآهن اگر همان مسیر جسورانهای را که آغاز کرده ادامه دهد، نهتنها جایگاهش را حفظ میکند، بلکه میتواند نقش تازهای در صنعت فولاد ایران تعریف کند. اما اگر این گذار نیمهتمام بماند، تهدیدهای بیرونی تاب مقاومت ندارند.
کارخانه ذوب آهن اصفهان، نخستین و بزرگترین تولید کننده فولاد در ایران، در دهه ۱۳۴۰ در جنوب غربی اصفهان تأسیس شد و نقش کلیدی در توسعه صنعت فولاد کشور ایفا میکند.
About the Author
